Spis treści:
Psiząb – kuzyn lilii
Psiząb (Erythronium) to oryginalna roślina cebulowa należąca do rodziny liliowatych. W środowisku naturalnym występuje w lasach Ameryki Północnej, Azji oraz w południowej części Europy. Polska nazwa rośliny odnosi się do kształtu cebul, które faktycznie przypominają psie kły. Z kolei nazwa łacińska pochodzi od greckiego słowa „erythros”, co oznacza „czerwony”, co odnosi się do czerwieniejących pędów oraz plam na liściach. Rośliny te mogą osiągać od 15 do 40 cm wysokości. Z podziemnych cebul wyrastają purpurowe łodygi oraz rozety dość szerokich, jajowatych lub lancetowatych liści o ciemnozielonej barwie z charakterystycznymi brązowymi plamami.
W okresie od kwietnia do czerwca na szczytach delikatnych łodyg pojawiają się charakterystyczne kwiaty. Składają się one zwykle z 6 odgiętych (wywiniętych) płatkach, które są zaostrzone na końcach. Mają one długie pręciki i duże pylniki, a swoim wyglądem przypominają miniaturowe lilie, z którymi te rośliny są spokrewnione. W zależności od gatunku i odmiany kwiaty psizęba mogą być białe, żółte, różowe, liliowe lub fioletowe.
Ciekawe gatunki psizęba
Wyróżnia się około 30 gatunków psizębów, które różnią się między sobą m.in. wysokością, terminem kwitnienia czy kolorem kwiatów. Wśród najciekawszych warto wymienić m.in.:
- psiząb liliowy – najbardziej rozpowszechniony gatunek, który naturalnie występuje w Europie. Dorasta do 15 cm wysokości, tworzy długie, szerokolancetowate liście o ciemnozielonej barwie (mają one charakterystyczne brązowe plamy). Kwiaty pojawiają się na przełomie kwietnia i maja oraz mają kolor biały, różowy, liliowy lub fioletowy;
- psiząb ogrodowy (mieszańcowy) – charakteryzuje się dużymi, nakrapianymi liśćmi oraz osiąga 10-15 cm wysokości. Okres kwitnienia przypada na kwiecień i maj, z kolei kwiaty mogą mieć zróżnicowaną barwę. Najpopularniejszą odmianą jest 'Pagoda' o żółtych, dekoracyjnych kwiatach;
- psiząb wywinięty – najwcześniej kwitnący gatunek (w sprzyjających warunkach zakwita już w marcu). Dorasta do 30 cm wysokości, a płatki kwiatów wyginają się jeszcze mocniej niż u innych gatunków. Psiząb wywinięty został wyróżniony przez brytyjskie Królewskie Towarzystwo Ogrodnicze (RHS) – otrzymał odznaczenie Award of Garden Merit;
Psiząb to rodzaj roślin obejmujący około 30 gatunków. Fot.TonyBaggett/CanvaPro
- psiząb wielopędowy – osiąga 20-30 cm wysokości, a na jednym pędzie wyrasta od 1 do 4 kwiatów. Ich płatki są nieco dłuższe i węższe w porównaniu do innych gatunków;
- psiząb białawy – pochodzi z Ameryki Północnej i wytwarza smukłe pędy o wysokości 10-15 cm. W maju i czerwcu na ich szczycie pojawiają się białe kwiaty z żółtymi pręcikami. Zewnętrza część płatków oraz podstawa kwiatu mogą przebarwiać się na czerwono lub purpurowo;
- psiząb kaukaski – kolejny fascynujący gatunek o biało-żółtych płatkach. Zewnętrzna część płatków często ma małe, rozproszone plamki o ciemniejszym, żółtawym lub pomarańczowym odcieniu.
Przeczytaj również: Nazywany jest "średniowieczną aspiryną". Złocień maruna – siew i uprawa
Uprawa psizęba
Wymagania psizęba w dużym stopniu zależą od konkretnego gatunku. Poznaj ogólne zasady dotyczące uprawy i pielęgnacji tej niezwykłej rośliny.
- Sadzenie – psizęby należą do roślin cebulowych, które sadzi się jesienią (w okresie od września do listopada). Przed przystąpieniem do sadzenia należy przygotować podłoże. Wystarczy przekopać glebę i wzbogacić ją w materię próchniczą (np. poprzez dodanie kompostu). Cebulki sadzimy na głębokość 5-10 cm (w zależności od ich wielkości), po czym obficie podlewamy. Rośliny te najlepiej prezentują się w grupach po kilka lub kilkanaście sztuk, z kolei odległość między cebulkami powinna wynosić 10-15 cm.
Psiząb preferuje miejsca półcieniste oraz żyzne, przepuszczalne i próchnicze podłoże. Fot.Ohotnik/CanvaPro
- Stanowisko – psiząb najlepiej się czuje w miejscach półcienistych, zwłaszcza pod drzewami czy wyższymi krzewami. Ważne jest, aby roślina nie była narażona na bezpośrednie słońce, które może prowadzić do jej usychania. Jest odporna na mróz, dlatego nie wymaga corocznego wykopywania (warto to robić co kilka lat, gdy jej liście zaschną). Psizęby są mrozoodporne, ale w chłodniejszych regionach kraju oraz w czasie srogiej, bezśnieżnej zimy rośliny warto okryć stroiszem czy warstwą ściółki (np. liśćmi, zrębkami lub odkwaszonym torfem).
- Podłoże – psiząb preferuje podłoże żyzne, przepuszczalne i próchnicze, o odczynie lekko kwaśnym do obojętnego. Jeśli ziemia w ogrodzie jest zbyt ciężka, warto dodać do niej kompost lub piasek, co pomoże poprawić jej strukturę.
- Podlewanie – psiząb źle znosi zarówno suszę, jak i nadmierną ilość wody. W czasie wzrostu i kwitnienia podlewanie powinno być regularne, ale umiarkowane, ponieważ przelanie może powodować gnicie cebulek. W okresie spoczynku nawadnianie należy ograniczyć.
- Nawożenie – aby rośliny dobrze rosły i bujnie kwitły, warto dostarczyć im niezbędne składniki pokarmowe. Wczesną wiosną można zaaplikować wieloskładnikowy nawóz mineralny przeznaczony dla ogrodowych roślin kwitnących. Jesienią wokół psizębów można rozłożyć kompost. Po zakończeniu kwitnienia należy usunąć przekwitłe kwiaty, aby rośliny nie marnowały niepotrzebnie energii na tworzenie nasion.
Podlewanie psizęba powinno być regularne, ale umiarkowane. Fot.krrad/123RF.com
- Rozmnażanie – najprościej jest rozmnażać psiząb za pomocą cebulek przybyszowych. Pobieramy je po zakończeniu kwitnienia (czyli w drugiej połowie lata), po czym sadzimy w miejscu docelowym. Warto też wiedzieć, że rozmnażanie przez cebulki przybyszowe to naturalny sposób na odmłodzenie rośliny. Przy sprzyjających warunkach dochodzi również do samosiewu, natomiast nowe okazy mogą odbiegać wyglądem i intensywnością kwitnienia od rośliny matecznej.
- Choroby i szkodniki – psiząb rzadko bywa atakowany przez choroby i szkodniki, ale w wilgotnych warunkach może paść ofiarą infekcji grzybowych. Wśród szkodników można wymienić mszyce i ślimaki, dlatego warto regularnie sprawdzać rośliny pod kątem ich występowania.
Gdzie sadzić psizęby?
Psizęby najlepiej wyglądają posadzone w większych grupach. Dobrze się czują w towarzystwie innych roślin, takich jak przylaszczki, zawilce, pierwiosnki, floksy, cyklameny, orliki, miodunki, naparstnice czy hosty. Warto jednak mieć na uwadze, że latem ich liście zamierają, a rośliny znikają z rabat. Psizęby można posadzić pod drzewami i wyższymi krzewami, ale również na wilgotniejszych skalniakach. Doskonale wyglądają w ogrodach angielskich, japońskich czy leśnych. Co więcej, można je uprawiać w różnego rodzaju pojemnikach na balkonach czy tarasach.
Warto też wiedzieć, że dawniej psizęby były wykorzystywane w kuchni. Ich aromatyczne i jadalne cebulki były cenione w różnych kulturach. W przeszłości wykorzystywano je m.in. jako dodatek do rosołu i innych zup, wzbogacając ich smak. Były spożywane zarówno na surowo, jak i w postaci duszonej lub smażonej (po obróbce cieplnej mają przyjemny, łagodny smak, który przypomina cebulę lub czosnek).
Źródło: deccoria.pl
Przeczytaj również:
Raz posadzisz, będzie rósł przez wiele lat. Siew i pielęgnacja maku wschodniego
Jak pędzić anemony? Zakwitną szybciej i obficiej
Długo kwitnące rośliny do ogrodu. Będą go zdobić aż do jesiennych przymrozków